Nederland telt op dit moment 355 gemeenten. Dat zijn er ooit veel meer geweest, maar vooral de laatste decennia worden gemeenten samengevoegd en heringedeeld om de bestuurskracht te vergroten (bestuurlijke schaalvergroting), zie de paragraaf Herindelingen. In de eerste helft van de twintigste eeuw ging het aantal gemeenten langzaam achteruit. Sinds 1960 is het aanmerkelijk sneller gegaan.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal gemeenten sinds 1851 en het gemiddeld inwonertal per gemeente in een aantal steekjaren.

¹ per 1 januari van het desbetreffende jaar

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek; decentraalbestuur.nl

Voor 2020 zijn er geen herindelingsvoorstellen.
Voor 2021 en verder is er nog geen definitieve duidelijkheid over welke herindelingsvoorstellen worden ingediend.

De Staatsalmanak bevat een aantal kerngegevens van alle Nederlandse gemeenten: internetsite, oppervlakte, aantal inwoners, samenstellende plaatsen, zetelverdeling in de gemeenteraad, en de naam van burgemeester en wethouders.

Zie over de optimale schaal van gemeenten: J.A. Bikker en D.E. van der Linde, “Schaalvoordelen bij de organisatie van het algemeen lokaal bestuur”, in: Economisch Statistische Berichten, 2015, Volume 100, issue 4711, pp. 344 – 347. Volgens de auteurs neemt door de decentralisaties in het sociale domein de optimale schaal voor het algemeen bestuur toe van 49.000 inwoners in 2005 naar 66.000 in 2014.

In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ontstonden met name in Amsterdam en Rotterdam deelgemeenten. Deze deelgemeenten ontlenen hun bevoegdheden aan raad, college en burgemeester en worden bij verordening vastgesteld. Deelgemeenten nemen een groot deel van de bevoegdheden van het gemeentebestuur over. Een deelgemeente heeft ook een deelraad. Die raad wordt gekozen door de ingezetenen van de deelgemeente. Het deelgemeentebestuur bestaat uit deelraad en dagelijks bestuur.