Literatuur

Een belangrijke studie over het staatsrechtelijke karakter van de Grondwet is de Amsterdamse dissertatie van J. van der Hoeven, De Plaats van de Grondwet in het constitutionele recht , Amsterdam, 1958, in 1988 verscheen van dit werk een aangevulde heruitgave.

Een uitvoerige „reader” is: P. J. Boukema, D. H. M. Meuwissen en P. W. C. Akkermans (red.), Grondwet en grondwetsherziening , Zwolle, 1984, 2e druk.

Zie tevens:

  • C.A.J.M. Kortmann, Constitutioneel recht, Deventer, 2005, geheel herziene 5e druk
  • P. W. C. Akkermans, De kwetsbare Grondwet , Zwolle, 1985. 

Een lichtvoetig commentaar op een groot aantal grondwetsartikelen wordt geboden in: B. de Goede, Aan de hand van de Grondwet , Arnhem, 1964.

 

In de Rijksgeschiedkundige publicatiën, Kleine serie, verschenen twee werken over de grondwetten uit het eerste decennium van de 19e eeuw:

  • L. de Gou, De Staatsregeling van 1805 en de Constitutie van 1806. Bronnen voor de totstandkoming, Den Haag, Instituut voor Nederlandse geschiedenis, 1997
  • L. de Gou, De Staatsregeling van 1801. Bronnen voor de totstandkoming, Den Haag, Instituut voor Nederlandse geschiedenis, 1995. 

Zie voorts over de “oudere” grondwetten: M.T. Oosterhagen, Machtenscheiding. Een onderzoek naar de rol van machtenscheidingstheorieën in oudere Nederlandse constituties (1798-1848), Deventer, 2000.

Zie over de Grondwetswijzigingen van 1945 tot en met 1983:

  • K. van Leeuwen, Uit het spoor van Thorbecke. Grondwetsherziening en staatsvernieuwing in naoorlogs Nederland (1945-1983), Amsterdam, 2013.

De grondwetsherziening van 1983 was het onderwerp van de Staatsrechtconferentie 1981. Hierover verscheen in de Ars Aequi-serie Staats- en bestuursrecht het geschrift De grondwetsherziening, Slaatsrechtcongres 1981, Nijmegen, 1981, met „Inleidende opmerkingen over staatsrecht en politiek”, door A. M. Donner (pp. 1-9), „De grondwetsherziening”, door regeringscommissaris D. Simons (pp. 10-32) en „Grondwet en beslissingssysteem”, door M. C. Burkens (pp. 33-72).

Zie voorts over de ingrijpende grondwetswijziging van 1983:

  • J.J. Pelle, In de staatsrechtgeleerde wereld. De politieke geschiedenis van hoofdstuk 1 van de Grondwet 1983 , Deventer/Rotterdam, 1998
  • Gemeenten, provincies en de nieuwe Grondwet, Themanummer van Bestuurswetenschappen, 38 (1984), pp. 265-233
  • J. G. C. Schokkenbroek, Artikel 140 en de onschendbaarheid van de wet, in: Ars Aequi, 33 (1984), pp. 392-396
  • A. Kors, Grondwet, editie Schuurman en Jordens, 2 delen, Zwolle, 1983, 13e druk
  • C. A. J. M. Kortmann, De grondwetsherziening 1983, Deventer, 1983;
  • A. W. Heringa en T. Zwart, Face-lift van een oude dame? De grondwet 1983, in: Nederlands Juristenblad, 58 (1983), pp. 233-247
  • A. Kors, Nieuwe grondwet, in: ArsAequi, 31 (1982), pp. 726-732, A. W. Heringa en T. Zwart, Grondwet 1983, Zwolle, 1983
  • C. A. J. M. Kortmann, De nieuwe grondwet en het ontwerp herziening gemeentewet, in: Bestuurswetenschappen, 35 (1981), pp. 213-220
  • H. D. Heida, De procedure van grondwetsherziening en de suggestie-Feij, in: Nederlands Juristenblad, 56 (1981), pp. 353-363
  • C. A. J. M. Kortmann, Rechtspraak in de nieuwe grondwet, in: Nederlands Juristenblad, 55 (1980), pp. 796-800
  • M. C. Burkens, Algehele grondwetsherziening; een instrument voor de toekomst’?, in: Nederlands Juristenblad , 54 (1979), pp. 61-67
  • C. A. J. M. Kortmann, De Staten-Generaal in een nieuwe grondwet, in: Nederlands Juristenblad, 53 (1978), pp. 113-115
  • C. A. J. M. Kortmann, Decentralisatie in een nieuwe grondwet, in: Tijdschrift voor Openbaar Bestuur, 2 (1976), pp. 363-373
  • H. Th. J. F. van Maarseveen, De grondwetsnota, in: Nederlands Juristenblad, 49 (1974), pp. 929-936
  • H. Th. J. F. van Maarseveen, Grondwetspolitiek als sluier, in: Beleid en Maatschappij, 1 (1973), pp. 47-54. 

Zie voor opneming van de sociale grondrechten:

  • G. J. C. Olde Kalter, Hoofdstuk grondrechten in de herziene Grondwet (Hoofdstuk l), in: Ars Aequi, 32 (1983), pp. 248-254
  • W. J. P. F. Fase, Sociale grondrechten in de grondwet, in: N. J. C. M.-bulletin, 8 (1983), pp. 208 e.v.
  • E. A. Alkerna, Grondrechten – Hoofdstuk 1 van de nieuwe grondwet, in: N. J. C. M.-bulletin, 8 (1983), pp. 204 e.v.
  • A. K. Koekkoek, W. Konijnenbelt en F. C. L. M. Crijns (red.), Commentaar op Hoofdstuk I van de herziene Grondwet. Aangeboden aan mr. H. J. M. Jeukens in verband met zijn afscheid als hoogleraar aan de Katholieke Hogeschool Tilburg, Ars Aequi-serie Staats- en bestuursrecht, nummer 7, Nijmegen, 1982
  • A. Kors, Recht op onaantastbaarheid van het menselijk lichaam, in: N. J. C. M.-bulletin, 6 (1981), pp. 106 e.v.
  • M. C. Burkens, Grondrechten in een nieuwe grondwet, in: Nederlands Juristenblad, 51 (1976), pp. 701-716. 

Zie ook voor de ontwikkelingen over onder andere dit onderwerp sindsdien:

  • P. Mendelts, Interpretatie van grondrechten. Grondrechtenclaims en de verschuivingen in de reikwijdte van grondrechten, Deventer, 2002
  • Tj. Gerbranda en M. Kroes, Grondrechten evaluatie-onderzoek. Eindrapport, Leiden, 1993. 

Zie over de grondwetswijziging van 1987: C. A. J. M. Kortmann, De grondwetsherzieningen 1983 en 1987, Deventer, 1987, tweede druk.

Een zeer uitgebreid artikelsgewijs commentaar op de Grondwet wordt gegeven in P. W. C. Akkermans (red.), De Grondwet. Een artikelsgewijs commentaar, Zwolle, 1987. Per artikel biedt dit werk een historisch overzicht, een algemene beschouwing, een inhoudsbepaling, een overzicht van de wetgeving en een overzicht van de belangrijkste literatuur. In 1992 verscheen hiervan een geheel herziene tweede druk. Nadat daarop in 1995 een supplement werd uitgebracht onder redactie van P.W.C. Akkermans en A.K. Koekkoek( Supplement bij de Grondwet. Een artikelsgewijs commentaar, Zwolle, 1995), verscheen in 2000 een derde herziene druk onder redactie van A.K. Koekkoek. Het artikelsgewijze commentaar wordt voorafgegaan door een algemene inleiding over de Grondwet en het systeem van het staatsrecht.

De Raad voor het Openbaar Bestuur publiceerde in 2002 een tweetal adviezen over de modernisering van hoofdstuk 7 van de Grondwet (Provincies, Gemeenten, Waterschappen en andere openbare lichamen): Het openbaar bestuur in de Grondwet. Advies modernisering hoofdstuk 7 van de Grondwet, delen 1 en 2, Den Haag, 2002.

Zie hierover ook:

  • Bijlage 31.570, Handelingen Tweede Kamer, 2014-2015,  nr. 28 Beschouwing inzake Hoofdstuk 7 van de Grondwet, brief van minister Plasterk van 17 april 2015
  • P.P.T. Bovend’Eert, Constitutionele normen en decentralisatie : een evaluatie van hoofdstuk 7 Grondwet, Kluwer, 2011. 

Zie over de immer actuele discussie over het onderwijsartikel in de Grondwet:

  • Onderwijsraad, Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief : nieuwe richtingen aan de vrijheid van onderwijs, Den Haag, 2012
  • D. Mentink en B.P. Vermeulen, Artikel 23 Grondwet. Tekst van en toelichting op het onderwijsartikel in de grondwet, ’s-Gravenhage, 2001. 

Zie over de Grondwet en delegatie: J.M.E. Derks, De Grondwet en delegatie. Het delegatievraagstuk in constitutioneel perspectief, Lelystad, 1995.

Op verzoek van de Kamer zond de minister De Vries in 2002 een beschouwing over de toepassing van artikel 68 van de Grondwet, waarin het informatierecht van het parlement wordt geregeld. In 2016 vroeg de Kamer om een actualisatie van die brief: de Kamerleden hadden de indruk dat er als gevolg van WOB-verzoeken meer informatie naar boven kwam dan in een eerder stadium naar de Kamers was gezonden. Het kabinet zag geen reden de uitleg die in 2002 aan het grondwetsartikel werd gegeven, te wijzigen. Op 12 januari 2017 beantwoordde het kabinet vragen van de Tweede Kamer over deze notitie. Zie: Bijlage 28.362, Handelingen Tweede Kamer, 2015-2016, nrs 1 e.v.

Zie over de bepaling dat internationale bepalingen voorrang hebben boven nationale wettelijke voorschriften die daarmee in strijd zijn:  J.C. de Wit, Artikel 94 Grondwet toegepast : een onderzoek naar de betekenis, de bedoeling en de toepassing van de woorden ‘vinden geen toepassing’ in artikel 94 van de Grondwet, Den Haag, 2012. 

Zie over het vraagstuk van de “constitutionele toetsing” van wetten aan de Grondwet door de rechter: M.L.P. van Houten, Meer zicht op wetgeving. Rechtelijke toetsing van wetgeving aan de Grondwet en fundamentele rechtsbeginselen, z.p., 1997.

Zie over de Grondwet in Europees perspectief:

  • J.L.W. Broeksteeg (e.a.), De Nederlandse Grondwet en de Europese Unie, Deventer, 2003
  • L.F.M. Besselink (e.a.), De Nederlandse Grondwet en de Europese Unie, Groningen, 2002.

Zie over de waarborgen die o.a. de Grondwet bevat tegen antidemocratische stromingen die langs democratische weg tot afschaffing of inperking van democratie willen komen: W. van der Woude, Democratische waarborgen, Alphen aan den Rijn, 2009.

Een “vertaling” van de Grondwet in eenvoudig Nederlands bevat: K. Heij en W.M.G. Visser, De Grondwet in eenvoudig Nederlands, Den Haag, SDU, 2007.

Scroll naar boven