Verzuiling is de opdeling van de samenleving in levensbeschouwelijke compartimenten („zuilen”). In Nederland werden de eerste aanzetten tot verzuiling gegeven in de negentiende eeuw. Rond 1900 begon de verzuiling echt vorm te krijgen. Tussen 1920 en 1960 werd het hoogtepunt bereikt. De reikwijdte van de verzuiling was aanzienlijk omdat deze niet alleen doorwerkte op de uiterlijke organisatie van de maatschappij, maar ook op alle aspecten van het dagelijkse leven, zoals opvoeding, huwelijk, werk, ontspanning en dergelijke. Veel mensen brachten hun hele leven, van de wieg tot in het graf, door binnen het eigen bevolkingssegment, zonder in aanraking te komen met andere bevolkingsgroepen. Pas na de opkomst van de moderne massamedia gingen de grenzen tussen de zuilen vervagen.

In de jaren vijftig werd het verschijnsel verzuiling voor het eerst systematisch bestudeerd. Toen ontstonden de eerste kritische beschouwingen van sociologen en historici (zoals J.P. Kruyt, I. Schöffer en J.A.A. van Doorn) over de houdbaarheid en het nut van verzuiling in een samenleving die steeds opener werd. Sinds 1967 werden de tekenen dat de zuilen gingen uiteenvallen („ontzuiling”) steeds duidelijker. Hieronder zullen enkele centrale indicatoren voor verzuiling en ontzuiling worden gepresenteerd. Daarbij wordt onder andere voortgebouwd op de hoofdstukken B0900 Kerk en religie in Nederland: het Nederlands katholicisme en B0950 Kerk en religie in Nederland: de protestantse kerken en groepen. Allereerst zullen de belangrijkste begrippen en definities de revue passeren.

Verschillende themanummers van tijdschriften stonden aan het begin van het verzuilingsonderzoek in Nederland. Artikelen hieruit zijn o.a.: