Net als de nationale overheid kent de Europese Gemeenschap een begroting van uitgaven en ontvangsten. In 1990 bedroegen de totale uitgaven van de EG ruim 107 miljard. In 1994 zal dit zijn aangegroeid tot ruim 150 miljard. Hoewel dit absoluut een groot bedrag is betreft het toch maar 1% van het bruto nationaal produkt van de twaalf lidstaten. Wel is er een aanzienlijke stijging waar te nemen in de uitgaven van de EG; in 1981 waren die namelijk nog maar 45 miljard.

Er zijn – naast de uitvoeringskosten van circa 10% van de totale uitgaven – twee soorten uitgaven te onderscheiden:

Uit het bovenstaande blijkt dat het EG-Iandbouwbeleid veel geld kost. De uitgaven zijn zeer moeilijk beheersbaar omdat die samenhangen met de produktie van landbouwgoederen en de ontwikkeling van de moeilijk voorspelbare wereldmarktprijs. Het landbouwbeleid van de EG vertoont sterk protectionistische trekken. De bescherming van deze bedrijfstak heeft voor bijna alle betrokken produkten de voorzieningsgraad boven de 100% gebracht en de voorraden aanzienlijk doen oplopen (denk aan de melkplas en de boterberg). Via deze hoge voorraden wordt de wereldmarkt weer overspoeld met als gevolg lage wereldmarktprijzen. Dit wordt door de boeren buiten de EG en hun regeringen niet gewaardeerd met als gevolg veel kritiek op het EG-beleid tijdens internationale onderhandelingen over liberalisatie van de wereldhandel (tijdens de zogenaamde GATT-ronden).

Ook in de EG zelf ontmoet het beleid veel kritiek. Feitelijk worden gegeven het protectionistische beleid – te veel produktiefactoren ingezet in de landbouw. Uiteindelijk kost dit de Europese belastingbetaler veel geld; via zowel de uit de belastingopbrengsten gefinancierde nationale afdrachten (zie hierna) als de kunstmatig hoge prijs van landbouwgoederen. Bovendien wordt het milieu belast met de overproduktie in de landbouw.

Een en ander heeft er inmiddels toe geleid dat produktiequota zijn opgelegd voor individuele landbouwers. Op het overschrijden daarvan staat een boete. Voorts zijn stabilisatoren ingebouwd, bijvoorbeeld door de gegarandeerde prijs voor landbouwgoederen neerwaarts bij te stellen en door subsidies te verstrekken op het braak liggen van gronden.

Tegenover de uitgaven staan de ontvangsten. Aanvankelijk werd de begroting volledig uit nationale bijdragen gefinancierd. Na de opheffing van de douanerechten tussen de lidstaten onderling ( 1970), werden die bijdragen geleidelijk en voor het grootste gedeelte vervangen door eigen middelen van de Gemeenschap:

De (verwachte) afdrachten van Nederland aan de EG staan in tabel 5 vermeld voor de periode 1992-1998.

Uit tabel 5 blijkt dat het lidmaatschap van de Europese Gemeenschap in toenemende mate beslag legt op de Nederlandse rijksbegroting. In de periode 1992-1998 was er een stijging van totaal bijna 3 miljard gulden. Uitgaande van een begrensd nationaal uitgavenkader verdringen de Europese uitgaven derhalve de Nederlandse rijksuitgaven.

Tabel 5. Nederlandse afdrachten aan de EG in miljoenen guldens.

				1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998
a1.	Invoerrechten			3257	3275	3425	3590	3780	3980	4190
a2.	Landbouwheffingen			432	435	400	400	400	400	400
b.	BTW-afdracht			3893	4163	3670	3952	4285	4481	4707
c.	BNP-afdracht			854	1375	1932	2305	2099	2336	2597
Totale afdrachten				8436	9248	9427	10247	10564	11197	11894

Bron Ministerie van Financiën. Mi[joenennota 1994, Den Haag, 1993.

Beheersing van de Europese uitgaven is daarom van groot belang. De Nederlandse regering kan echter niet zelfstandig ombuigen op de Europese uitgaven. Nederland heeft immers slechts een klein deel van de stemmen in de Europese Raad, te weten 5 van de 76. De beheersing van de Europese financiën moet op Europees niveau geschieden. In 1988 zijn belangrijke stappen gezet, gericht op de beheersing van de Europese financiën. Naast de invoering van de reeds besproken stabilisatoren op het terrein van het landbouwbeleid is een (meerjarig) plafond voor de totale middelen en uitgaven van de EG geïntroduceerd. Een en ander neemt niet weg dat in vergelijking met de verschillende beheersinstrumenten die op nationaal niveau in de begrotingscyclus zijn ingebouwd nog vele verbeteringen mogelijk en nodig zijn binnen de EG (te denken valt aan de invoering van een heroverwegingsinstrument, stringente budgetregels voor de EG enz.).

Toen de Gemeenschap financieel zelfstandig werd, was het logisch dat het Europees Parlement controle ging uitoefenen op de Europese begroting, die immers volledig ontsnapt aan de greep van nationale parlementen. Tegenwoordig beslissen Parlement en Raad gezamenlijk over de begroting.

De begrotingsprocedure verloopt in grote lijnen als volgt:

Zie over de EG-financiën:

• Directoraat-Generaal Voorlichting en Public Relations van het Europees Parlement, Het Europees Parlement, Luxemburg 1993
• J .J .M. Kremers, Inspelen op Europa: uitdagingen voor het financieel-economisch beleid van Nederland, Schoonhoven, 1993.