Het Ministerie van Financiën is een van de oorspronkelijke ministeries en wordt weleens getypeerd als een „procesorganisatie”. Financiën heeft kort gezegd tot doel de financiële processen bij de rijksoverheid, de overige publiek-rechtelijke lichamen en in de samenleving naar behoren te laten verlopen. Daartoe zijn de volgende beleidsonderdelen in leven geroepen:

De Generale Thesaurie is synoniem met de rijkschatkist. De Generale Thesaurie is betrokken bij de formulering van het Nederlands en het internationale monetaire beleid. Er bestaat een nauwe samenwerking met de Nederlandse Bank. De Generale Thesaurie houdt zich tevens bezig met de formulering van het algemene financiële en economische beleid. Het Directoraat-Generaal voor de Rijksbegroting is verantwoordelijk voor de voorbereiding van de rijksbegroting. Onder dit directoraat-generaal vallen tevens de Inspectie Rijksfinanciën, de uitvoering van het toezicht in het kader van de Comptabiliteitswet en de zorg voor de financiën van de (lagere) publiekrechtelijke lichamen. Het Directoraat-Generaal voor Fiscale Zaken is verantwoordelijk voor de voorbereiding van de belastingwetgeving. Het Directoraat-Generaal der Belastingen is belast met het uitvoeringsbeleid en de organisatie van de belastingen. De daadwerkelijke uitvoering geschiedt door de gedeconcentreerde belastingdirecties.