De ontzuiling is, net als de verzuiling, een meervoudig proces. Dit proces, namelijk de desintegratie van de geïnstitutionaliseerde betrekkingen binnen en tussen zuilen, is nauw verbonden met aan aantal aanverwante ontwikkelingen op het gebied van de godsdienst. De belangrijkste laten zich als volgt omschrijven. Secularisatie betekent dat de godsdienst minder invloed heeft op het gedrag van mensen en uit zich onder andere in afnemende kerkelijkheid en kerksheid. Ontkerkelijking betekent dat steeds minder mensen zich rekenen zich tot een kerkgenootschap. Ontkerksing betekent dat steeds minder mensen naar de kerk gaan. Terwijl ontzuiling zich afspeelt op het macro-niveau van politiek en samenleving, spelen secularisatie en deconfessionalisering zich af op micro-niveau. Voorbeelden van indicatoren voor deconfessionalisering zijn het aantal mensen dat vindt dat maatschappelijke organisaties op godsdienstige grondslag gebaseerd moeten zijn, de mate van identificatie met verzuilde tradities en de mate van loyaliteit jegens verzuilde instituties en confessionele politieke partijen. Deconfessionalisering kan voortkomen uit secularisatie, maar kan ook het gevolg zijn van een individualisering van het geloof: mensen blijven gelovig, maar zien dit steeds meer als een privé-aangelegenheid die geen uitwerking heeft op hun maatschappelijke plaatsbepaling. Uiteraard hangen deze processen nauw samen en versterken zij elkaar. Secularisatie en deconfessionalisering maken in de Nederlandse context deel uit van de ontzuiling. Daarom strekt de betekenis van de ontzuiling zich uit naar zowel micro-als macroprocessen.

De aard, richting en het tempo van de ontzuiling kan deels met dezelfde indicatoren worden gemeten die dienden voor het vaststellen van verzuiling. De belangrijkste kenmerken van verzuiling gelden in omgekeerde richting ook voor de ontzuiling:

Gegeven het multi-dimensionale karakter van ontzuiling dient net als bij de verzuiling een reeks van indicatoren te worden gebruikt om dit proces in kaart te brengen. Op grond van het bovenstaande zijn minimaal van belang:

Deze driedeling impliceert dat informatie nodig is over attitudes en gedragskenmerken van de (verzuilde) massa en over de veranderende interacties tussen elite en massa. De volgende presentatie van deze gegevens is niet uitputtend, maar geeft een empirisch onderbouwd overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen.