In de tweede helft van de negentiende eeuw ontwikkelde zich in de Tweede Kamer uit het gewone voorstel van orde de zogenaamde gemotiveerde motie van orde. Meer en meer gingen deze moties een verzoek aan de regering bevatten om een bepaalde maatregel te nemen, danwel juist achterwege te laten.
De motie ving doorgaans aan met de woorden: „De Kamer, gehoord de beraadslaging” en eindigde met „en gaat over tot de orde van de dag”. Nog steeds worden moties in deze vorm bij de kamer ingediend, zonder dat enige bepaling dit voorschrijft.
Het reglement van orde van de Tweede Kamer bepaalt dat moties kort en duidelijk geformuleerd moeten zijn. Een motie komt pas in behandeling indien minstens vier leden buiten de indiener de motie mede ondertekenen danwel ondersteunen. Voor moties die in een wetgevings- of nota-overleg worden ingediend geldt dit vereiste niet.
Via aanvaarding van een motie van afkeuring bestaat de mogelijkheid voor de Tweede Kamer het beleid van een minister of staatssecretaris af te keuren om daarmee de betrokkene naar huis te zenden. Een – doorgaans nogal scherp gestelde – motie kan daarnaast het karakter van een motie van wantrouwen krijgen indien de regering als geheel, danwel een minister of staatssecretaris individueel, laat weten – door deze motie „onaanvaardbaar” te verklaren – terug te zullen treden indien de motie wordt aangenomen.
In de zogenaamde „Nacht van Schmelzer” – 13/14 oktober 1966 – is voor het laatst een motie van wantrouwen door de Tweede Kamer aangenomen. In de aanvaarding van de betrokken motie zag het kabinet-Cals aanleiding ontslag te vragen.
Op 1 mei 1989 zagen de bewindslieden van het kabinet-Lubbers II zelfs al in de indiening van een VVD-motie over het voornemen het reiskostenforfait af te schaffen, aanleiding hun ontslag aan te bieden.
Sinds het midden van de jaren zestig is het gebruik van de parlementaire motie in de Tweede Kamer gedurende 20 jaar sterk toegenomen. Tabel 24 laat zien dat het aantal aangenomen moties in deze periode niet minder is gestegen. Sinds de kamer medio 1986 in haar reglement van orde heeft opgenomen dat normaliter in eerste termijn van een debat geen moties meer ingediend mochten worden, is het aantal ingediende en aangenomen moties aanzienlijk afgenomen. Vanaf het midden van de jaren negentig is duidelijk weer sprake van een toename van het aantal ingediende en aangenomen moties.
In maart 2016 nam de Tweede Kamer een wijziging van het Reglement van Orde van Van der Staaij (SGP) aan. Sindsdien is het mogelijk dat een bewindspersoon een motie overneemt als hij bereid is die uit te voeren. De Voorzitter dient dan wel vast te hebben gesteld dat geen van de in de vergaderzaal aanwezige leden zich tegen het overnemen van de motie verzet. De mogelijkheid van het overnemen van moties geldt niet voor wetgevingsoverleggen of nota-overleggen. Zie:
-
Bijlage 33.949, Handelingen Tweede Kamer, 2015-2016, nrs. 1 e.v.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aantallen ingediende en daarvan aangenomen moties in de Tweede Kamer vanaf 1960.
Zittingsjaar |
Ingediende moties |
Aangenomen moties |
---|---|---|
1960-1961 |
24 |
9 |
1961-1962 |
24 |
9 |
1962-1963 |
21 |
8 |
1963-1964 |
9 |
1 |
1964-1965 |
31 |
16 |
1965-1966 |
42 |
11 |
1966-1967 |
63 |
15 |
1967-1968 |
115 |
16 |
1968-1969 |
134 |
20 |
1969-1970 |
201 |
34 |
1970-1971 |
146 |
36 |
1971-1972 |
203 |
34 |
1972-1973 |
136 |
40 |
1973-1974 |
196 |
61 |
1974-1975 |
324 |
109 |
1975-1976 |
341 |
124 |
1976-1977 |
216 |
61 |
1977-1978 |
346 |
121 |
1978-1979 |
764 |
344 |
1979-1980 |
1229 |
503 |
1980-1981 |
779 |
364 |
1981-1982 |
548 |
225 |
1982-1983 |
783 |
285 |
1983-1984 |
1214 |
485 |
1984-1985 |
1017 |
356 |
1985-1986 |
685 |
246 |
1986-1987 |
694 |
231 |
1987-1988 |
558 |
202 |
1988-1989 |
409 |
149 |
1989-1990 |
434 |
136 |
1990-1991 |
601 |
195 |
1991-1992 |
467 |
170 |
1992-1993 |
434 |
174 |
1993-1994 |
436 |
185 |
1994-1995 |
471 |
149 |
1995-1996 |
797 |
307 |
1996-1997 |
909 |
371 |
1997-1998 |
862 |
342 |
1998-1999 |
845 |
320 |
Hieronder een overzicht vanaf 1998 van de ingediende moties in de Tweede Kamer per kalenderjaar (voor 1998 t/m 2001: ook de aantallen daarvan aangenomen moties).
Kalenderjaar |
ingediende moties |
aangenomen 1 |
verworpen 1 |
ingetrokken |
aangehouden 1 |
gewijzigd |
in behandeling 1 |
vervallen |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1998 |
853 |
312 |
312 |
|||||
1999 |
1002 |
360 |
360 |
|||||
2000 |
974 |
424 |
424 |
|||||
2001 |
997 |
444 |
444 |
|||||
2002 |
1158 |
|||||||
2003 |
1007 |
|||||||
2004 |
1309 |
|||||||
2005 |
1434 |
513 |
513 |
85 |
85 |
109 |
8 |
121 |
2006 |
1170 |
488 |
432 |
84 |
38 |
74 |
0 |
54 |
2007 |
1968 |
601 |
993 |
89 |
137 |
111 |
3 |
34 |
2008 |
2543 |
686 |
1.334 |
105 |
104 |
212 |
0 |
102 |
2009 |
2616 |
889 |
1.213 |
91 |
92 |
212 |
0 |
119 |
2010 |
1734 |
620 |
735 |
66 |
104 |
157 |
2 |
50 |
2011 |
3.679 |
1.138 |
1.699 |
108 |
170 |
385 |
1 |
178 |
2012 |
2.286 |
615 |
||||||
2013 |
3.150 |
832 |
||||||
2014 |
2.860 |
797 |
||||||
2015 |
3.582 |
1.127 |
||||||
2016 |
3.500 |
1.165 |
||||||
Jaar |
ingediend |
aangenomen |
overgenomen |
|||||
2017 |
2.476 |
817 | 78 | |||||
2018 |
4.141 |
1.485 |
73 |
1 vanaf 2005 ook in voorafgaande jaren ingediende moties.
Bron: PDC tot 1986-1987, nadien CBS en griffie Tweede Kamer.
In de Eerste Kamer worden enkele moties per jaar ingediend:
Zittingsjaar |
Aantal ingediende moties |
aangenomen |
verworpen |
aangehouden |
ingetrokken |
gewijzigd |
---|---|---|---|---|---|---|
1967-1968 |
1 |
|||||
1968-1969 |
1 |
|||||
1969-1970 |
2 |
|||||
1970-1971 |
4 |
|||||
1971-1972 |
3 |
|||||
1972-1973 |
4 |
|||||
1973-1974 |
4 |
|||||
1974-1975 |
2 |
|||||
1975-1976 |
7 |
|||||
1976-1977 |
2 |
|||||
1977-1978 |
12 |
|||||
1978-1979 |
5 |
|||||
1979-1980 |
12 |
|||||
1980-1981 |
7 |
|||||
1981-1982 |
6 |
|||||
1982-1983 |
5 |
|||||
1983-1984 |
6 |
|||||
1984-1985 |
4 |
|||||
1985-1986 |
9 |
|||||
1986-1987 |
14 |
|||||
1987-1988 |
1 |
|||||
1988-1989 |
8 |
|||||
1989-1990 |
5 |
|||||
1990-1991 |
5 |
|||||
1991-1992 |
10 |
|||||
1992-1993 |
12 |
|||||
1993-1994 |
12 |
|||||
1994-1995 |
6 |
|||||
1995-1996 |
13 |
|||||
1996-1997 |
6 |
|||||
1997-1998 |
3 |
|||||
1998-1999 |
3 |
|||||
1999-2000 |
6 |
|||||
2000-2001 |
8 |
|||||
2001-2002 |
19 |
|||||
2002-2003 |
27 |
|||||
2003-2004 |
29 |
10 |
9 |
1 |
8 |
1 |
2004-2005 |
12 |
4 |
4 |
2 |
2 |
0 |
2005-2006 |
21 |
11 |
3 |
4 |
4 |
0 |
2006-2007 |
9 |
6 |
0 |
1 |
3 |
1 |
2007-2008 |
32 |
14 |
9 |
1 |
6 |
2 |
2008-2009 |
39 |
20 |
7 |
3 |
6 |
3 |
2009-2010 |
52 |
18 |
23 |
1 |
5 |
5 |
2010-2011 |
55 |
32 |
12 |
5 |
3 |
3 |
2011-2012 |
58 |
16 |
24 |
3 |
11 |
4 |
2012-2013 |
67 |
30 |
16 |
11 |
7 |
3 |
2013-2014 |
83 |
31 |
37 |
8 |
3 |
4 |
2014-2015 |
57 |
23 |
18 |
9 |
6 |
1 |
2015-2016 |
87 |
36 |
27 |
15 |
3 |
6 |
2016-2017 |
51 |
18 | 16 | 10 | 4 | 3 |
2017-2018 |
58 |
19 | 24 | 5 | 4 | 5 |
Bron: PDC tot 1986-1987, nadien CBS en griffie Eerste Kamer.
Sinds 1978-1979 rapporteren de ministers in een bijlage bij de memorie van toelichting van de op Prinsjesdag ingediende begroting in hoeverre zij de in het afgelopen jaar door de kamers aangenomen moties hebben uitgevoerd.
Zie: J. H. Prins, De parlementaire motie, in: H. M. Franssen (red.), Het parlement in actie. Bevoegdheden van de Staten-Generaal, Assen, 1986, pp. 128-165.