Naast vragen over het abortusvraagstuk, het euthanasievraagstuk en de inkomensverdeling in Nederland zijn in meerdere Nationale kiezersonderzoeken vragen opgenomen over het gebruik van kernenergie. Dit vraagstuk, in de jaren zeventig uiterst actueel geworden onder meer als gevolg van de zogenaamde energiecrisis, heeft de politieke gemoederen meer dan eens danig verhit. De vraag naar dit maatschappelijke en politieke strijdpunt luidt als volgt:

„Zoals u misschien weet bestaat bij sommige mensen de vrees dat er binnen afzienbare tijd een tekort aan energie in de wereld zal ontstaan. Een manier om in dit tekort te kunnen voorzien is het bouwen van kerncentrales.

Sommigen vinden dat om die reden Nederland snel moet werken aan de uitbreiding van het aantal kerncentrales, anderen daarentegen vinden de gevaren te groot en vinden dat er in het geheel geen kerncentrales moeten worden gebouwd.”

Aan de hand van een zevenpuntsschaal dient de ondervraagde, na de standpunten van de grootste partijen te hebben aangegeven, de eigen mening kenbaar te maken. Bij waarde 1 van de schaal staat als tekst „in Nederland moet snel worden gewerkt aan uitbreiding van het aantal kerncentrales”, bij waarde 7 staat „in Nederland moeten in het geheel geen kerncentrales worden gebouwd”. Bij hoge uitzondering is dezelfde vraag in 1986 zowel voor de verkiezingen als na de verkiezingen aan de respondenten voorgelegd, dit naar aanleiding van een groot ongeluk met de kerncentrale te Tsjernobyl. Dit ongeluk vond plaats toen in Nederland de verkiezingscampagne in volle hevigheid woedde.

In de tabellen 72 tot en met 77B staat de relatie tussen de houding ten aanzien van het al dan niet bouwen van kerncentrales in Nederland enerzijds en bij Tweede-Kamerverkiezingen uitgesproken partijvoorkeur anderzijds.

Tabel 72. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1977.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	34	31	30	28	39	42	42	36
CDA	33	25	36	44	35	29	26	33
VVD	20	25	26	16	13	17	7	16
D66	4	8	4	8	4	7	10	7
CPN	1	–	–	1	2	–	2	1
PPR	–	1	1	–	3	2	6	2
DS70	–	3	1	1	1	–	1	1
SGP	2	1	3	0	2	–	1	1
GPV	2	–	1	0	1	–	1	1
BP/RVP	–	3	–	–	–	1	1	1
RKPN	–	–	–	–	–	–	0	0
Andere partij	–	4	–	1	–	0	2	1
Ongeldig	1	–	–	–	–	1	1	0
Blanco	1	–	–	–	–	–	–	0
Totaal	98%	101%	102%	99%	101%	100%	102%	101%
N=	90	90	141	228	113	135	278	1065
N%	8%	8%	13%	21%	11%	13%	26%	100%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1977.

Tabel 73. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1981.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	15	9	14	21	17	30	39	26
CDA	41	36	46	40	42	31	20	32
VVD	28	33	22	20	16	10	8	16
D66	11	8	9	14	17	17	15	14
CPN	–	1	–	0	1	3	4	2
PPR	1	–	–	1	1	2	5	2
PSP	–	–	2	0	1	3	6	3
DS70	–	1	2	0	1	1	0	1
SGP	2	4	2	2	2	1	1	2
GPV	1	4	3	2	1	–	–	1
BP/RVP	–	1	–	–	–	1	–	0
RPF	1	3	1	0	1	–	0	1
EVP	–	–	–	–	–	1	1	1
CP/CD	–	–	–	–	–	1	0	0
SP	1	–	–	0	–	–	0	0
Andere partij	–	–	1	–	–	1	0	0
Totaal	101%	100%	102%	100%	100%	102%	99%	101%
N=	110	105	115	282	139	154	493	1398
N%	8%	8%	8%	20%	10%	11%	35%	100%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1981.

Tabel 74. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1982.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	34	9	8	15	26	34	51	32
CDA	30	35	35	35	34	25	16	26
VVD	25	49	47	36	28	22	9	25
D66	1	1	3	7	8	6	6	5
CPN	2	1	–	1	–	1	3	2
PPR	1	–	1	1	–	5	4	2
PSP	1	–	–	1	1	2	7	3
DS70	1	2	1	1	–	–	0	1
SGP	3	1	1	2	2	2	2	2
GPV	–	1	2	1	1	–	–	1
BP/RVP	–	–	–	–	–	–	0	0
RPF	1	1	–	1	1	2	1	1
EVP	–	–	1	–	–	2	1	1
CP/CD	–	–	–	1	–	2	0	0
SP	–	–	1	–	–	–	–	0
Andere partij	–	–	–	–	–	–	0	0
Totaal	99%	100%	100%	102%	101%	103%	100%	101%
N=	92	94	119	222	120	132	477	1256
N%	7%	7%	9%	18%	10%	11%	38%	100%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1982.

Tabel 75. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1986 (voor Tsjernobyl).

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	11	14	14	24	33	40	62	36
CDA	48	44	39	40	28	25	18	32
VVD	28	30	32	23	16	11	5	17
D66	6	5	9	6	15	9	6	7
CPN	–	–	1	–	1	3	1	1
PPR	1	–	–	1	2	2	2	1
PSP	1	–	–	–	–	4	3	2
SGP	1	3	2	2	1	1	–	1
GPV	2	1	–	3	1	1	1	1
RPF	2	1	2	1	–	1	0	1
EVP	–	1	–	–	–	–	1	0
CP/CD	–	–	1	–	1	–	–	0
Andere partij	–	1	1	–	2	2	2	1
Totaal	100%	100%	101%	100%	100%	99%	101%	100%
N=	142	113	101	176	83	91	375	1081
N%	13%	10%	9%	16%	8%	8%	35%	99%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1986.

Tabel 76. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1986 (na Tsjernobyl).

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	30	10	4	10	16	36	56	35
CDA	47	36	40	48	38	33	21	32
VVD	18	41	43	32	24	13	5	17
D66	2	6	6	4	16	8	7	7
CPN	–	–	–	–	2	1	3	2
PSP	2	–	–	1	–	2	3	2
SGP	–	4	3	2	1	1	0	1
GPV	2	1	1	2	3	2	0	1
RPF	–	–	2	1	–	1	1	1
EVP	–	–	–	–	–	–	1	1
CP/CD	–	1	–	–	–	1	–	0
Andere partij	–	–	–	1	–	1	2	1
Totaal	101%	99%	99%	102%	100%	99%	100%	101%
N=	45	69	90	193	112	147	566	1222
N%	4%	6%	7%	16%	9%	12%	46%	100%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1986.

Tabel 77. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1989.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	31	10	19	19	27	28	46	33
CDA	33	40	42	45	33	38	24	33
VVD	25	32	17	22	15	12	7	14
D66	5	10	14	7	16	11	11	10
Groen Links	–	–	2	1	2	7	9	5
SGP	2	6	4	1	–	1	2	2
GPV	1	1	–	5	2	1	1	1
RPF	–	–	2	1	5	2	1	1
CP/CD	1	1	1	–	–	–	0	0
Andere partij	1	–	–	1	–	2	1	1
Totaal	99%	100%	101%	102%	100%	102%	102%	100%
N =	87	89	107	178	117	178	597	1353
N%	6%	7%	8%	13%	9%	13%	44%	100%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1989.

Tabel 77A. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1994.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	totaal%
PvdA	28	17	9	20	20	24	34	25
CDA	19	22	24	27	29	17	13	19
VVD	33	42	40	30	24	16	12	22
D66	7	12	13	13	20	27	20	18
Groen-Links	2	1	1	2	3	7	10	6
SGP	–	–	2	–	–	–	1	0
GPV	–	2	3	1	–	1	0	1
RPF	–	–	4	0	2	1	1	1
CD	3	1	2	2	–	1	0	1
AOV/
Unie 55+	9	3	2	6	2	3	4	4
SP	–	–	–	–	1	2	2	1
Andere partij	–	1	–	–	–	2	2	1
Totaal	101%	101%	100%	101%	101%	101%	99%	99%
N=	69	109	96	190	147	217	495	1323
	5%	8%	7%	14%	11%	16%	37%	98%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1994

Tabel 77B. Standpunt ten aanzien van kernenergie en stemgedrag, 1998.

	Snel meer kerncen- trales	2	3	4	5	6	Geen nieuwe kerncen- trales	Totaal %
PvdA	24	21	23	25	33	27	33	29
CDA	26	19	15	21	16	17	16	17
VVD	29	42	41	30	21	21	14	23
D66	–	8	10	10	15	10	15	12
Groen-Links	8	2	5	2	7	12	13	9
SGP	3	–	2	2	1	2	–	1
GPV	–	2	2	1	2	1	1	1
RPF	3	5	1	3	2	4	2	3
CD	–	–	–	–	1	–	0	0
Unie 55+	–	–	–	–	–	–	0	0
AOV	3	–	–	0	–	0	0	0
Sen. 2000	3	–	–	–	–	1	0	0
SP	3	3	2	4	3	4	6	4
Andere partij	–	–	1	1	1	1	1	1
Totaal	102%	102%	102%	99%	102%	100%	101%	100%
N=	38	67	128	250	199	296	562	1540
	2%	4%	8%	16%	13%	19%	36%	98%

Bron: Nationaal kiezersonderzoek 1998

Als om te beginnen gelet wordt op de verdeling der meningen onder kiezers in de periode 1977-1998 kan worden opgemerkt dat de kernramp te Tsjernobyl een enorme invloed heeft gehad. Het percentage tegenstanders van de bouw van nieuwe centrales stijgt licht tussen 1977 en 1981, maar blijft vervolgens tot vlak voor de verkiezingen van 1986 over het geheel genomen redelijk stabiel. Het ongeluk te Tsjernobyl zorgt voor een aardverschuiving wat betreft de mening ten aanzien van kernenergie: het percentage tegenstanders van de bouw van kerncentrales in Nederland neemt binnen uiterst korte tijd zeer sterk toe.

Na de ramp spreekt tweederde deel der kiezers zich met meer of minder overtuiging uit tegen de bouw van nieuwe kerncentrales in Nederland, terwijl nog slechts 17% voor het snel bouwen daarvan is. De in zeer korte termijn opgetreden verandering in de houding ten aanzien van kernenergie (het al dan niet bouwen van nieuwe kerncentrales) houdt vervolgens stand. Voor de hele periode na Tsjernobyl tot en met 1998 blijft ongeveer twee derde tegen de bouw van nieuwe kerncentrales, terwijl het percentage voorstanders stabiel is op een niveau van 15% à 20%.

Het verband van de houding ten aanzien van kernenergie en de partijkeuze is in 1977 tamelijk zwak. Slechts de PPR betrekt haar stemmen vrijwel zonder uitzondering van tegenstanders van de bouw van kerncentrales. D66 en de PvdA hebben onder deze kiezers iets meer aanhang dan onder voorstanders. Opgemerkt moet worden, dat een groot deel der ondervraagden in 1977 nog geen mening ten aanzien van het al dan niet bouwen van kerncentrales uit wil of kan spreken.

Het beeld van 1981 is duidelijker dan dat van 1977, zeker waar het de PvdA, de VVD en D66 betreft. De PvdA trekt relatief veel kiezers onder de tegenstanders van kernenergie, en het omgekeerde is het geval voor de VVD. Dit in 1981 opdoemende beeld doet zich in latere jaren in steeds heldere contouren voor. De PvdA weet meer en meer kiezers te verwerven onder de tegenstanders van de bouw van kerncentrales; het CDA gaat het electoraal slechter doen onder deze groep kiezers.

De enorme verschuiving in het denken over (de gevaren van) kernenergie als gevolg van de ramp met de centrale te Tsjernobyl heeft niet tot stemmenwinst voor de PvdA geleid. Te constateren valt, dat CDA en in iets mindere mate ook de VVD meer kiezers weten te krijgen onder de mensen die zich na de ramp tegen kernenergie hebben uitgesproken. Zij hebben mogelijk hun mening over kernenergie veranderd, doch zulks is niet het geval geweest met hun partijvoorkeur.

In 1989 en in latere jaren is het verband tussen de mening over kernenergie en stemgedrag zwakker dan bij voorgaande verkiezingen. Verschillen zijn vooral wat betreft PvdA en VVD geringer geworden. Voorzover het beeld van 1989 lijkt op het beeld bij een der eerdere verkiezingen, moet worden gedacht aan dat bij de Tweede-Kamerverkiezingen van 1977. Het scherp geprofileerde beeld van tussenliggende jaren blijkt verdwenen, althans is later niet aanwezig.

Voorzover er nog heldere verbanden zichtbaar zijn, zijn die te vinden bij GroenLinks, die vooral stemmen weet te trekken onder kiezers die (sterk) tegen de uitbreiding van het aantal kerncentrales zijn. Een vergelijkbare maar beduidend zwakkere relatie lijkt aanwezig voor D66 en de PvdA, terwijl de VVD het relatief goed doet onder voorstanders van uitbreiding van het aantal kerncentrales.

Zie voor informatie over politieke strijdpunten rond de Tweede-Kamerverkiezingen van 1971 tot en met 1998 de onder paragraaf 6.4 genoemde literatuur. Zie tevens: