De Tweede Kamer beschikt sinds 1848 over het recht van amendement, dat wil zeggen de mogelijkheid wijzigingen aan te brengen in een voorliggend wetsvoorstel. Artikel 84 Grondwet 1983 kent het recht aan de Tweede Kamer toe in de volgende bewoordingen:
-
1. Zolang een voorstel van wet, ingediend door of vanwege de Koning, niet door de Tweede Kamer onderscheidenlijk de verenigde vergadering is aangenomen, kan het door haar, op voorstel van een of meer leden, en vanwege de regering worden gewijzigd.
-
2. Zolang de Tweede Kamer onderscheidenlijk de verenigde vergadering een door haar in te dienen voorstel van wet niet heeft aangenomen, kan het door haar, op voorstel van een of meer leden, en door het lid of de leden door wie het aanhangig is gemaakt, worden gewijzigd.
Het Reglement van Orde van de Tweede Kamer geeft in verschillende artikelen de te volgen procedure bij de indiening en behandeling van amendementen aan. Het bepaalt onder meer dat een amendement ontoelaatbaar is, indien het een strekking heeft, tegengesteld aan die van het wetsvoorstel, of indien er tussen de materie van het amendement en die van het wetsvoorstel geen rechtstreeks verband bestaat. Indien verscheidene amendementen op hetzelfde artikel van het wetsvoorstel zijn ingediend, komt eerst het amendement dat de verste strekking heeft in stemming.
Indien geen der leden van de kamer een bepaald amendement bestrijdt, mag degene die het betrokken wetsvoorstel in de kamer verdedigt het amendement overnemen.
Uit onderstaande tabel is op te maken dat het gebruik van het recht van amendement tot het midden van de jaren tachtig sterk is toegenomen. Dat geldt nadrukkelijk ook voor het absolute aantal amendementen dat tezamen wordt aangenomen of overgenomen.
Cijfers van de griffie van de Tweede Kamer – gepubliceerd in de Statistische Jaarboeken van het CBS – maken duidelijk dat het aantal ingediende amendementen sinds het midden van de jaren tachtig niet verder is toegenomen.
Beoogde resultaat |
Niet beoogde resultaat |
Totaal |
|||||||||||||
Aangenomen |
Overgenomen |
Totaal |
Verworpen |
Ingetrokken |
Totaal |
||||||||||
Kabinet |
N |
% |
N |
% |
N |
% |
N |
% |
N |
% |
N |
% |
N |
||
Marijnen |
81 |
38.9 |
37 |
17.8 |
118 |
56.7 |
37 |
17.8 |
53 |
25.5 |
90 |
43.3 |
208 |
||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Cals |
39 |
38.2 |
12 |
11.8 |
51 |
50.0 |
33 |
32.4 |
18 |
17.6 |
51 |
50.0 |
102 |
||
Zijlstra |
12 |
30.0 |
9 |
22.5 |
21 |
52.5 |
11 |
27.5 |
8 |
20.0 |
19 |
47.5 |
40 |
||
De Jong |
14 |
29.8 |
122 |
17.0 |
336 |
46.8 |
245 |
34.1 |
137 |
19.1 |
382 |
53.2 |
718 |
||
Biesheuvel I |
71 |
33.2 |
40 |
18.7 |
111 |
51.9 |
50 |
23.4 |
53 |
24.8 |
103 |
48.1 |
214 |
||
Biesheuvel II |
39 |
32.0 |
14 |
11.5 |
53 |
43.4 |
51 |
41.8 |
18 |
14.8 |
69 |
56.6 |
122 |
||
Den Uyl |
336 |
25.1 |
198 |
14.8 |
534 |
39.9 |
392 |
29.3 |
412 |
30.8 |
804 |
60.1 |
1338 |
||
Van Agt I |
427 |
26.0 |
120 |
7.3 |
547 |
33.3 |
711 |
43.3 |
383 |
23.3 |
1094 |
66.7 |
1641 |
||
Van Agt II |
5 |
12.2 |
2 |
4.9 |
7 |
17.1 |
18 |
43.9 |
16 |
39.0 |
34 |
82.9 |
41 |
||
Van Agt III |
33 |
33.7 |
1 |
1.0 |
34 |
34.7 |
40 |
40.8 |
24 |
24.5 |
64 |
65.3 |
98 |
||
Lubbers I |
592 |
28.7 |
143 |
6.9 |
735 |
35.6 |
883 |
42.7 |
448 |
21.7 |
1331 |
64.4 |
2066 |
||
Totaal |
1849 |
28.1 |
698 |
10.6 |
2547 |
38.7 |
2471 |
37.5 |
1570 |
23.8 |
4041 |
61.3 |
6588 |
||
2016 |
1163 |
629 |
229 |
3 |
Vanaf 2009 gelden de volgende cijfers:
Totaal ingediend |
Waarvan in stemming gebracht |
Waarvan aangenomen |
Waarvan overgenomen |
|
---|---|---|---|---|
2009 |
920 |
531 |
225 |
2 |
2010 |
541 |
262 |
100 |
0 |
2011 |
1008 |
546 |
181 |
1 |
2012 |
988 |
448 |
154 |
2 |
2013 |
841 |
458 |
152 |
5 |
2014 |
1077 |
627 |
225 |
7 |
2015 |
971 |
526 |
180 |
0 |
2016 |
1163 |
629 |
229 |
3 |
2017 |
396 |
246 |
89 |
2 |
2018 |
529 |
306 |
112 |
3 |
Zie:
- T. H. E. Kerkhofs, Het recht van amendement, in: H. M. Franssen (red.), Het parlement in aktie. Bevoegdheden van de Staten-Generaal, Assen,1986, pp.93-127
- L.H. Kokhuis, Onaanvaardbaarheid van amendementen, in: Bestuurswetenschappen, 29 (1975), pp.132-150.
Zie voor het gebruik van het recht van amendement onder de kabinetten-Marijnen tot en met -Lubbers I: G. Visscher, Parlementaire invloed op wetgeving, ’s-Gravenhage, 1994, pp. 251-364.
Zie paragraaf Medewetgeving voor wat nogal eens wordt aangeduid als een „verkapt recht van amendement” van de Eerste Kamer (de novelle).