Beide kamers beschikken sinds 1848 over het recht van interpellatie, dat is ondervraging. Het recht is in feite afgeleid van het grondwetsartikel dat bepaalt dat ministers en staatssecretarissen de kamer(s) de gevraagde inlichtingen verstrekken.
De reglementen van orde van de kamers schrijven voor dat het kamerlid dat inlichtingen verlangt van een der bewindslieden over een onderwerp „vreemd aan de orde van de dag”, aan de kamer verlof dient te vragen om de betrokken minister of staatssecretaris te interpelleren.
Het recht is met name geschikt om op actuele en belangwekkende ontwikkelingen in te spelen. De interpellant voert in de regel tweemaal het woord, andere sprekers vanuit de kamer eenmaal. In veel gevallen maakt de interpellant danwel een ander lid gebruik van de mogelijkheid een motie in te dienen.
Tot het eind van de jaren zestig weigerden de kamers nogal eens het gevraagde verlof te verlenen. Vanaf die tijd is de gewoonte ontstaan het verlof toe te kennen indien de beoogde interpellant met een serieus verzoek kwam.
Een uitzondering op deze regel deed zich voor in de Tweede Kamer in 1978 toen de kamer oud-minister J.P. Pronk het verlof weigerde om minister J. de Koning van Ontwikkelingssamenwerking te interpelleren over diens voornemen het aantal zogenaamde concentratielanden te verminderen. De kamer meende dat deze kwestie op korte termijn toch bij de begrotingsbehandeling aan de orde gesteld zou kunnen worden.
Medio 1987 is het inlichtingenrecht van de kamers – zoals vastgelegd in artikel 68 GW – aan het individuele kamerlid toegekend. Het vereiste verlof om te mogen interpelleren is evenwel in de reglementen van orde van beide kamers gehandhaafd.
Sindsdien is het toch weer enkele malen voorgekomen dat de kamer om uiteenlopende redenen het verlof weigerde. Een laatste geval deed zich eind 2002 voor toen mevr. A.C. Kant (SP) verlof vroeg om demissionair minister van Volksgezondheid A.J. de Geus te mogen interpelleren over een rapport van de Raad voor de Volksgezondheid alsmede over een advies van de landsadvocaat. Terwijl alle oppositiepartijen het verzoek steunden, stemden de regeringspartijen tegen. Zie nader: Handelingen Tweede Kamer, 2002-2003, pp. 2423-2425.
Om een dergelijke – wel heel onbevredigende – situatie in de toekomst uit te sluiten heeft de Tweede Kamer in 2004 in haar reglement van orde vastgelegd dat een interpellatie plaats vindt – net als een spoeddebat – indien 30 leden dat wensen.
Zie: Bijlage 29.263, Handelingen Tweede Kamer, 2003-2004, nr. 1.
Interpellaties in de Tweede Kamer vinden regelmatig plaats, zoalsonderstaande tabel laat zien.
Uitzonderingen daargelaten is het vrijwel altijd een lid van één der oppositiepartijen die een minister of staatssecretaris wil interpelleren.
Zie:
- G. Visscher, Ministeriële verantwoordelijkheid en parlementair inlichtingenrecht, in: D.J. Elzinga (red.), Ministeriële verantwoordelijkheid in Nederland, Zwolle, 1994, pp. 237-256
- E. C. M. Jurgens, Het interpellatie-recht, in: H. M. Franssen (red.), Het parlement in aktie. Bevoegdheden van de Staten-Generaal, Assen, 1986, pp. 43-61
- A. Postma, Het interpellatie- en vragenrecht van de Eerste en Tweede Kamer, Nederlands parlementsrecht, monografie 2, Groningen, 1985
- E. van Raalte, Het interpellatie-recht. Enige beschouwingen over theorie en praktijk, in: Opstellen aangeboden aan prof. mr. dr. G. van den Bergh ter gelegenheid van zijn aftreden als hoogleraar in het Nederlandse staatsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, Alphen aan den Rijn, 1960, pp. 168-191.
Hieronder volgt een overzicht van het aantal interpellaties in de Tweede Kamer per parlementair jaar, respectievelijk kalenderjaar.
|
Parlementair jaar |
Aantal interpellaties |
Parlementair jaar |
Aantal interpellaties |
Aantal spoeddebatten/Dertigledendebatten 1 |
|---|---|---|---|---|
|
1960-1961 |
6 |
1980-1981 |
13 |
|
|
1961-1962 |
3 |
1981-1982 |
9 |
|
|
1962-1963 |
5 |
1982-1983 |
16 |
|
|
1963-1964 |
3 |
1983-1984 |
17 |
|
|
1964-1965 |
4 |
1984-1985 |
17 |
|
|
1965-1966 |
2 |
1985-1986 |
18 |
|
|
1966-1967 |
– |
1986-1987 |
17 |
|
|
1967-1968 |
3 |
1987-1988 |
9 |
|
|
1968-1969 |
14 |
1988-1989 |
9 |
|
|
1969-1970 |
18 |
1989-1990 |
10 |
|
|
1970-1971 |
9 |
1990-1991 |
14 |
|
|
1971-1972 |
17 |
1991-1992 |
16 |
|
|
1972-1973 |
7 |
1992-1993 |
10 |
|
|
1973-1974 |
17 |
1993-1994 |
5 |
|
|
1974-1975 |
9 |
1994-1995 |
14 |
|
|
1975-1976 |
15 |
1995-1996 |
5 |
|
|
1976-1977 |
10 |
1996-1997 |
7 |
|
|
1977-1978 |
10 |
1997-1998 |
11 |
|
|
1978-1979 |
19 |
1998-1999 |
5 |
|
|
1979-1980 |
29 |
1999 |
5 |
|
|
2000 |
7 |
|||
|
2001 |
11 |
|||
|
2002 |
13 |
|||
|
2003 |
5 |
|||
|
2004 |
5 |
|||
|
2005 |
5 |
38 |
||
|
2006 |
5 |
29 |
||
|
2007 |
4 |
43 |
||
|
2008 |
8 |
65 |
||
|
2009 |
12 |
62 |
||
|
2010 |
0 |
46 |
||
|
2011 |
2 |
49 |
||
|
2012 |
1 |
14 |
||
|
2013 |
3 |
30 |
||
|
2014 |
0 |
30 |
||
|
2015 |
0 |
20 |
||
|
2016 |
0 |
13 |
||
|
2018 |
0 |
48 |
||
|
2016 |
0 |
41 |
Noot 1: Sinds 28 april 2011 is de term “spoeddebat” vervangen door de term “dertigledendebat”.
Bron: PDC en griffie Tweede Kamer
De Eerste Kamer heeft altijd weinig gebruik gemaakt van haar recht van interpellatie. Dat geldt ook voor de jaren na WO II. Van 1945 tot 1963 vonden twaalf interpellaties plaats, voor het merendeel tussen 1945 en 1955. Vanaf 1963 zou het zelfs bijna 20 jaar duren voordat PPR-senator De Gaay Fortman mede namens D66-lid Bischoff van Heemskerk de minister-president interpelleerde over de kasplafond- en stuwmeerproblematiek bij Ontwikkelingssamenwerking. Een opmerkelijke situatie deed zich voor in november 2002 toen drie kamerleden van de oppositie afzonderlijk verlof vroegen om minister-president Balkenende te mogen interpelleren over de invulling van de demissionaire status door het kabinet-Balkenende.
Voor de interpellatie op 26 november, zie: Handelingen Eerste Kamer, 2002-2003, pp. 210-239.
Hieronder volgt een overzicht van het aantal interpellaties in de Eerste Kamer (tot 2002 per kalenderjaar; daarna per parlementair jaar).
|
Kalenderjaar |
Aantal Interpellaties |
|---|---|
|
1946 |
1 |
|
1950 |
1 |
|
1951 |
1 |
|
1952 |
2 |
|
1953 |
1 |
|
1954 |
2 |
|
1956 |
1 |
|
1958 |
2 |
|
1963 |
1 |
|
1982 |
1 |
|
1986 |
1 |
|
1988 |
1 |
|
1990 |
1 |
|
1996 |
1 |
|
1999 |
1 |
|
2001 |
1 |
|
2002 |
2 |
|
2003-2004 |
1 |
|
2004-2005 |
1 |
|
2005-2006 |
0 |
|
2006-2007 |
0 |
|
2007-2008 |
2 |
|
2008-2009 |
0 |
|
2009-2010 |
0 |
|
2010-2011 |
0 |
|
2011-2012 |
1 |
|
2012-2013 |
0 |
|
2013-2014 |
0 |
|
2014-2015 |
1 |
|
2015-2016 |
0 |
|
2014-2015 |
1 |
|
2015-7016 |
0 |
|
2016-2017 |
0 |
|
2017-2018 |
1 |