Tot 1983 werd de voorzitter van de Senaat door de Kroon benoemd, maar niet op een formele voordracht van de kamer zoals in de Tweede Kamer. In feite droeg de kamer wel een kandidaat voor en week de Kroon bij de benoeming niet van deze voordracht af. Sinds 1983 benoemt de Eerste Kamer zelf haar voorzitter. De benoeming vindt plaats bij de aanvang van een nieuwe zitting en geldt voor de verdere duur van de zitting. Het reglement van orde van de Eerste Kamer vermeldt evenwel expliciet dat de kamer de voorzitter ontslag kan verlenen, indien deze niet langer het vertrou-wen van de kamer bezit.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is het gewoonte dat de voorzitters van beide kamers tot verschillende partijen behoren. Werd een lid van de KVP-fractie (na 1977 CDA-fractie) voorzitter van de Tweede Kamer, dan zocht de Eerste Kamer tot 1997 haar voorzitter in de gelederen van de PvdA en andersom. Na de benoeming van Eerste-Kamervoorzitter Tjeenk Willink (PvdA) tot vice-president van de Raad van State koos de Senaat in 1997 voormalig minister van Justitie Korthals Altes (VVD) als voorzitter. Vanaf 1995 vormden de VVD-leden de grootste fractie in de Eerste Kamer. Sinds juni 1999 heeft het CDA weer de grootste fractie in de Senaat. Bij de herverkiezing van voorzitter Korthals Altes is afgesproken dat hij uiterlijk 1 oktober 2001 zijn functie ter beschikking zou stellen, zodat een lid van de CDA-fractie als voorzitter gekozen kon worden. Op 2 oktober 2001 koos de Eerste Kamer CDA-fractievoorzitter – voormalig minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij – Braks als voorzitter.
In juni 2003 volgde de nieuw gekozen Senaat het voorbeeld van de Tweede Kamer door eerst een profielschets vast te stellen waarna in een vrije verkiezing CDA-fractievoorzitter mevr. Timmerman-Buck – als eerste vrouw in de geschiedenis – tot voorzitter werd gekozen.
De taken en bevoegdheden van de voorzitter van de Eerste Kamer komen in veel opzichten overeen met die van de voorzitter van de Tweede Kamer. In de artikelen 10 t/m 13 van het in 1996 geheel vernieuwde Reglement van Orde van de Eerste Kamer staan de hoofdtaken van de voorzitter:
Artikel 10.
De Voorzitter leidt met inachtneming van dit reglement de werkzaamheden van de Kamer.
Artikel 11
1. De Voorzitter is lid en Voorzitter van de Huishoudelijke Commissie.
2. Hij zit de bijeenkomsten van het College van Senioren voor.
Artikel 12.
De Voorzitter handhaaft de orde tijdens de vergaderingen van de Kamer. Hij draagt zorg voor het juist stellen van punten, waarover de Kamer moet besluiten. Hij stelt de uitslag van gehouden stemmingen vast.
Artikel 13.
De Voorzitter draagt zorg voor het ten uitvoer leggen van alle besluiten door of vanwege de Kamer genomen. Hij vertegenwoordigt de Kamer naar buiten”.
Overeenkomstig artikel 62 van de Grondwet is de voorzitter van de Eerste Kamer tevens voorzitter van de verenigde vergadering van beide kamers der Staten-Generaal. In het kader van de grondwetsherziening van 1983 is tevergeefs vanuit de Tweede Kamer via twee verschillende voorstellen getracht hierin verandering te brengen.
Onderstaande tabel bevat de namen van de voorzitters van de Eerste Kamer voor de periode van 1815 tot 1849.
|
Naam |
Periode |
|---|---|
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1815-1818 |
|
Jhr. W.F. Röell |
1818-1819 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1819-1820 |
|
W.F. baron Röell |
1820-1821 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1821-1822 |
|
W.F. baron Röell |
1822-1823 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1823-1824 |
|
W.F. baron Röell |
1824-1825 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1825-1826 |
|
W.F. baron Röell |
1826-1827 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lombise |
1827-1828 |
|
W.F. baron Röell |
1828-1829 |
|
Ch.I.Ph. graaf de Thiennes de Lomise |
1829-1830 |
|
Ch.A.F.R. prins de Grave |
1830-1830 |
|
W.F. baron Röell |
1830-1832 |
|
W.F. graaf van Reede |
1832-1833 |
|
W.F. baron Röell |
1833-1834 |
|
W.F. graaf van Reede |
1834-1838 |
|
Mr. A. van Gennep |
1838-1845 |
|
H.R. Trip |
1845-1849 |
Onderstaande tabel bevat de namen van de voorzitters van de Eerste Kamer sinds 1849.
Op 18 juni 2013 heeft de voorzitter van de Eerste Kamer, De Graaf, het voorzitterschap neergelegd. In een interview met hem in De Volkskrant stond dat hij Wilders (PVV) heeft geweerd uit de nabijheid van de Koning bij diens inhuldiging. De reden die hij opgeeft voor zijn beslissing is dat hij heeft geconstateerd “dat de discussie over de door hem gevolgde werkwijze bij de samenstelling van de commissie van in- en uitgeleide bij de inhuldiging van de Koning op 30 april ook na zijn brief van 12 juni jl. voortduurt. Daarmee is zijn integriteit in het geding.”
|
Naam |
Partij |
Datum K.b. |
In functie |
Afgetreden |
|---|---|---|---|---|
|
Graaf L. G. A. van Limburg Stirum |
1- 2-1849 |
14- 2-1849 |
20- 8-1850 |
|
|
D. Blankenheijm |
4-10-1850 |
7-10-1850 |
13- 9-1851 |
|
|
Jhr. mr. J. C. Martens van Sevenhoven |
11- 9-1851 |
15- 9-1851 |
18- 9-1852 |
|
|
Mr. J. A. Philipse |
18- 9-1852 |
20- 9-1852 |
17- 9-1870 |
|
|
Dr. H. van Beeck Vollenhoven |
17- 9-1870 |
19- 9-1870 |
1- 8-1871 |
|
|
Mr. E. J. A. graaf van Bylandt |
19- 8-1871 |
18- 9-1871 |
19- 9-1874 |
|
|
Mr. J.A.G. baron de Vos van Steenwijk |
14- 9-1874 |
21- 9-1874 |
24- 4-1880 |
|
|
Jhr. mr. F. J. J. van Eysinga |
24- 4-1880 |
18- 5-1880 |
17- 3-1888 |
|
|
Mr. W. A. A. J. baron Schimmelpenninck van der Oye |
25- 4-1888 |
1- 5-1888 |
30- 8-1889 |
|
|
Mr. A. van Naamen van Eemnes |
12- 9-1889 |
17- 9-1889 |
8- 3-1902 |
|
|
J. E. N. baron Schimmelpenninck van der Oye van Hoevelaken |
CHU |
17- 3-1902 |
17- 3-1902 |
11- 4-1914 |
|
J. J. G. baron van Voorst tot Voorst |
RK |
1 – 5-1914 |
12- 5-1914 |
14- 9-1929 |
|
Mr. W. L. baron de Vos van Steenwijk |
CHU |
11- 9-1929 |
17- 9-1929 |
|
|
9-11-1945 |
20-11-1945 |
20- 7-1946 |
||
|
Mr. R. Kranenburg |
PvdA |
18- 7-1946 |
23- 7-1946 |
1- 6-1951 |
|
Mr. J. A. Jonkman |
PvdA |
28- 5-1951 |
1- 6-1951 |
17- 9-1966 |
|
Dr.ir. J. P. Mazure |
PvdA |
7- 7-1966 |
20- 9-1966 |
13- 9-1969 |
|
Mr. M. de Niet |
PvdA |
21- 7-1969 |
16- 9-1969 |
11- 9-1973 |
|
Dr. Th. L. M. Thurlings |
KVP |
7- 9-1973 |
18- 9-1973 |
12- 9-1983 |
|
Dr. P.A.J.M. Steenkamp |
CDA |
13- 9-1983 |
11- 6-1991 |
|
|
Mr. H.D. Tjeenk Willink |
PvdA |
11- 6-1991 |
11- 3-1997 |
|
|
Mr. F. Korthals Altes |
VVD |
11- 3-1997 |
2-10-2001 |
|
|
Ir. G.J.M. Braks |
CDA |
2-10-2001 |
9- 6-2003 |
|
|
Dr. ir. E. Schuurman |
CU |
10- 6-2003 |
17- 6-2003 (tijd.) |
|
|
Mr. Y.E.M.A. Timmerman-Buck |
CDA |
17- 6-2003 |
6-10-2009 |
|
|
Drs. P.R.H.M. van der Linden |
CDA |
6-10-2009 |
28-06-2011 |
|
|
Mr. G.J. de Graaf |
VVD |
28-06-2011 |
18-06-2013 |
|
|
Mw. mr. A. Broekers-Knol |
VVD |
02-07-2013 |
11-06-2019 | |
| Prof.dr. J.A. Bruijn | VVD | 02-07-2019 |