Een gedeeltelijk Afgescheiden achtergrond hebben ook de Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland. Een der eerste Afgescheiden voorgangers, ds. H.J. Budding, stichtte in 1851 een eigen Vrije Gemeente in Goes, die in een aantal omliggende plaatsen vertakkingen kreeg. In Amsterdam ontwikkelde de kruisgemeente van ds. J.G. Smitt zich tot evangelische gemeente, toen zij niet participeerde in het samengaan van 1869. Zij nam ook een deel van de vrije gemeente rondom de voormalige doopsgezinde predikant J. de Liefde (stichter van de Vereniging tot Heil des Volks) op na diens overlijden. Een andere voorloper was ds. H.W. Witteveen te Ermelo, die daar sinds 1860 een actieve zendingsgemeente voorging. Met andere gemeenten verenigden zij zich in 1881 in de Bond van Vrije Christelijke Gemeenten, sinds 1923 Bond van Vrije Evangelische Gemeenten. Diverse afgescheiden gemeenten sloten zich bovendien bij geen enkel kerkverband aan. Zij vertegenwoordigden overwegend zeer zwaar bevindelijke richtingen.
Literatuur:
- F.A. van Lieburg (red.), De stille luyden. Bevindelijk gereformeerden in de negentiende eeuw, Kampen, 1994
- J.P. Zwemer, In conflict met de cultuur. De bevindelijk gereformeerden en de Nederlandse samenleving in het midden van de twintigste eeuw, Kampen, 1992
- C. Dekker, Gereformeerd en evangelisch. Ontstaan en geschiedenis van de Buddinggemeente te Goes en haar plaats in het Nederlandse protestantisme in de periode 1830-1881, Kampen, 1992
- H. Florijn, De Ledeboerianen: een onderzoek naar de plaats, invloed en denkbeelden van hun voorgangers tot 1907, Houten, 1991
- G.J. Schutte, „De Afscheiding van 1834 herdacht”, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 101 (1986), pp. 400-416, zie ook „De Afscheiding van 1834” in G.J. Schutte, Het Calvinistisch Nederland. Mythe en werkelijkheid, Hilversum, 2000
- H. de Cock, Verzamelde geschriften, Houten, 1984-86 (2 delen)
- W. Bakker e.a. (red.), De Afscheiding van 1834 en haar geschiedenis, Kampen, 1984
- De Afgescheidenen van 1834 en hun nageslacht, Kampen, 1984
- J.W. Becker, Het eeuwige heimwee: chiliasme en sektarisme, een historisch-sociologische studie, Alphen aan den Rijn, 1976
- L.H. Mulder, Revolte der fijnen. De Afscheiding van 1834 als sociaal conflict en sociale bewegingen, Meppel, 1973
- C. Smits, De Afscheiding van 1834, Oudkarspel-Dordrecht, 1971-1992 (9 delen)
- J. Hendriks, De emancipatie van de Gereformeerden. Sociologische bijdrage tot de verklaring van enige kenmerken van het huidige gereformeerde volksdeel, Alphen aan den Rijn, 1971
- F.L. Bos, Archiefstukken betreffende de Afscheiding van 1834, Kampen, 1939-1946 (4 delen).