Noten:

¹  Vanaf 13 februari 1990 werkten de CPN, de PSP en de PPR reeds samen in één fractie van GroenLinks.

²  Direct bij de beëdiging van de nieuw gekozen leden splitste de heer Hendriks zich af van de AOV-fractie.

³  Van 1995 tot 1999: Groep Bierman.

⁴  Sedert 1999 vormen GPV en RPF in de Eerste Kamer één fractie, vanaf 2001 onder de naam ChristenUnie.

Vanaf 1918 – een jaar na de invoering van het kiesstelsel van evenredige vertegenwoordiging in 1917 – heeft de coalitie van regeringspartijen ook altijd de meerderheid in de Eerste Kamer behouden. De integrale verkiezing van de Senaat sinds 1983 heeft wel als consequentie dat bij de verkiezingen voor Provinciale Staten ook de vraag centraal staat of de zittende regeringspartijen hun meerderheid wel zullen behouden. Met de extra grote verschuivingen in de zetelverdeling is de kans extra groot dat een kabinet tussentijds zijn meerderheid in de Senaat verliest.

Hoe uiteenlopend de vraag of de vertrouwensregel ook geldt voor de verhouding tussen de Eerste Kamer en het kabinet – net als voor de verhouding tussen de Tweede Kamer en het kabinet – ook beantwoord wordt, voor iedereen is duidelijk dat een zittend kabinet het bepaald moeilijk krijgt als het slechts op de steun van een minderheid in de Eerste Kamer kan rekenen. Elk wetsvoorstel moet immers de steun van een meerderheid krijgen om het Staatsblad te bereiken. Met name in 1987 en 1999 waren de statenverkiezingen extra spannend. De kabinetten-Lubbers II respectievelijk -Kok II behielden met 38 van de 75 zetels de kleinst mogelijke meerderheid in de Senaat.

Verkiezingen voor Provinciale Staten gaan in verband hiermee haast voorspelbaar gepaard met een discussie over de positie c.q. het bestaansrecht van de Eerste Kamer.

Mede naar aanleiding van “de nacht van Wiegel” in 1999 is onder het kabinet-Kok II door minister Peper van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een Notitie Reflecties over de positie van de Eerste Kamer aan Tweede en Eerste Kamer aangeboden. Een meerderheid van CDA en VVD in de Eerste Kamer liet in een uitvoerig openbaar debat weten geen wezenlijke verandering in de positie van de Eerste Kamer aan te willen brengen. De Tweede Kamer heeft van een openbaar debat over de positie van de Eerste Kamer afgezien.

Zie voor de betrokken notitie: Bijlage 26.976, Handelingen Tweede Kamer, 1999-2000.

Zie voor de steeds weerkerende discussie over het bestaansrecht van de Eerste Kamer: Bert van den Braak, De Eerste Kamer; Geschiedenis, samenstelling en betekenis 1815-1995; diss. Den Haag, 1998; zie met name hoofdstuk 8: “Doel en grond”, discussie en praktijk, pp. 395-429.