De openbare financiën zijn een breed vakgebied. Het strekt zich uit tot de gehele collectieve sector. Er komen vele disciplines in samen: financieel-economische, bestuurskundige, juridische, maar ook psychologische en sociologische disciplines.

Voor het doel van dit deel van het Compendium is het noodzakelijk dat we ons beperken tot één centraal onderwerp binnen de openbare financiën: de rijksbegroting.

De rijksbegroting is een instrument dat inzicht geeft in de collectieve uitgaven en ontvangsten van de overheid. In deze bijdrage wordt beschreven hoe de overheid met publieke middelen omgaat en op welke wijze de besluitvorming hierover tot stand komt. Er wordt aandacht besteed aan het cyclische karakter van de rijksbegroting, de zogenaamde begrotingscyclus, en aan de belangrijkste ontwikkelingen, actoren, documenten en afwegingsmomenten.

De opbouw van deze bijdrage is als volgt. Allereerst wordt kort de collectieve sector beschreven. Deze sector wordt gereguleerd door het budgetmechanisme in plaats van het marktmechanisme. In een aantal kerngegevens wordt inzicht gegeven in de financiën van de collectieve sector.

Vervolgens worden de belangrijkste begrotingsstelsels, begrotingsnormen en hun functies vermeld.

Daarna wordt stilgestaan bij elke afzonderlijke fase van de begrotingscyclus, te weten de begrotingsvoorbereiding, de begrotingsuitvoering en de verantwoording. Tevens wordt een aantal ontwikkelingen op het terrein van het financiële beheer en de besturing van de rijksoverheidsorganisatie vermeld.

Tot slot wordt kort aandacht besteed aan de financiën van de Europese Gemeenschap. De financiën van de lagere overheden worden elders in dit Compendium behandeld. Hier wordt volstaan met enige algemene opmerkingen betreffende de financiën van de gemeenten.

Algemene werken over de openbare financiën en de rijksbegroting zijn: